Անուշ (Հովհաննես Թումանյան)
«Անուշ», հայ գրող Հովհաննես Թումանյանի լիրիկական-էպիկական պոեմը։ Այն ունի երկու հիմնական տարբերակ։ Դրանցից սկզբնականը գրված է 1890 թվականին և առաջին անգամ տպագրվել է հեղինակի բանաստեղծությունների երկրորդ ժողովածուում (1892 թ., Մոսկվա)։ Իսկ մյուս տարբերակը առաջինի վերամշակումն է՝ գրված 1901-1902 թվականներին և հրատարակված հեղինակի բանաստեղծությունների ու պոեմների 1903 թվականի ժողովածուում։
Քաղվածքներ
[խմբագրել]- — Աղջի՛, անաստված, նըստի՛ր վըրանում,
- Ի՞նչ ես դուրս գալիս, խելքամաղ անում,
- Աշուղ ես շինել, չեմ հանգըստանում,
- Խաղեր կապելով,
- Չոլեր չափելով,
- Ոչխարըս անտեր,
- Ընկել եմ հանդեր։
- — Ամպի տակից ջուր է գալի,
- Դոշ է տալի, փըրփըրում.
- Էն ո՞ւմ յարն է նըստած լալի
- Հոնգուր-հոնգուր էն սարում։
- Ա՜յ պաղ ջըրեր, զուլալ ջըրեր,
- Որ գալիս եք սարերից,
- Գալիս՝ անցնում հանդ ու չոլեր,
- Յարս էլ խըմե՞ց էդ ջըրից։
- Յարաբ խըմե՞ց, յարաբ հովցա՞վ։
- Վառված սիրտը էն յարի,
- Յարաբ հովցա՞վ, յարաբ անցա՞վ
- Անքուն ցավը ջիգյարի...
- — Աղջի՛, քու յարն եկավ անցավ
- Վառված, տարված քու սիրով,
- Էրված ջիգյարն՝ եկավ անցավ,
- Չըհովացավ պաղ ջըրով...
- — Չէ՛, թող ես գնամ... ա՜խ, ի՜նչ խենթ եմ ես...
- Դու ինձ չես սիրում, չես սիրում ինձ պես,
- Հենց ես եմ մենակ լալիս ու տանջվում,
- Դու սարի լանջին խաղեր ես կանչում...
- — Ա՜խ, Անո՜ւշ, Անո՜ւշ, էդ ի՞նչ ես ասում.
- Բա դու չե՞ս լըսում,
- Էն, որ լանջերին խաղեր եմ ասում,
- Ո՞ւմ հետ եմ խոսում...
- Էն, որ գիշերով շըհու եմ փըչում,
- Էն ո՞ւմ եմ կանչում...
- — Ա՛յ թուխ մազավոր աղջիկ,
- Ա՛յ սարի սովոր աղջիկ,
- Ջիգյարին գյուլլա դիպչի
- Ով որ քեզ սիրի, աղջիկ։
- Ադաթ կա սակայն էն մութ ձորերում,
- Ու միշտ հընազանդ հընոց ադաթին,
- Ամբոխի առջև իգիթն իր օրում
- Գետին չի զարկիլ ընկեր իգիթին։
- Ու իրար բըռնած Սարոն ու Մոսին
- Քաշում են, ընկնում խոզապարկուկի.
- Ընկնում են գետին, ելնում միասին,
- Դըժվար է իբրև հաղթել մեկ մեկի։
- Անուշը կանգնա՜ծ... Սարոն նըկատեց,
- Թունդ առավ սիրտը ու զարկեց արագ.
- Աչքերի առջև մըլարը պատեց,
- Մոռացավ ընկեր, ադաթ ու աշխարք։
- Ու մինչդեռ Մոսին ընկերախաղի,
- Կատակի տալով թողած էր իրեն,
- Ուժ արավ Սարոն, ծընկեց կատաղի,
- Գետնեց ընկերին ու չոքեց վըրեն։
- — Ամո՜թ քեզ, Մոսի՛, թո՛ւք ու նախատինք,
- — Ամո՜թ քեզ նըման գոված իգիթին,
- Մի անունդ հիշիր, մի բոյիդ մըտիկ,
- Դեռ քու թիկունքը չէր տեսել գետին։
- Ի՜նչպես վեր ընկար դո՜ւ սարի նըման,
- Երբոր նայում էր ողջ գյուղը կանգնած...
- Դո՜ւ... կուչ գաս տակին Սարոյի ծընկան,
- Նըրանից հետո երևաս կանա՜նց...
- Եկա՞ծ էր էս բանն իսկի քու գըլխին...
- Ծաղրատեղ դառար բովանդակ գեղին...
- Դե մեռի՛ր, էլի՛, գետինը մըտի՛ր,
- Տանը վե՛ր ընկիր՝ իլիկ պըտըտիր...
- ― Սիրուն աղջի՛կ, ի՞նչ ես լալիս
- Էդպես մենակ ու մոլոր,
- Ի՜նչ ես լալիս ու ման գալիս
- Էս ձորերում անեմ օր։
- Թե լալիս ես՝ վարդ ես ուզում՝
- Մայիս կըգա, մի քիչ կաց,
- Թե լալիս ես՝ յարդ ես ուզում,
- Ա՜խ, նա գընա՜ց, նա գընա՜ց․․․
- Արտասվելով, լալով էդպես
։Ետ չես դարձնի էլ գերիդ,
- Ինչո՞ւ իզուր հանգցընում ես
- Ջահել կըրակն աչքերիդ։
- Նըրա անբախտ շիրմի վըրա
- Պաղ ջուր ածա աղբյուրի,
- Դու էլ գընա նոր սեր արա,
- Էդպես է կարգն աշխարհի։
- Համբարձման գիշեր, էն դյութիչ գիշեր,
- Կա հըրաշալի, երջանիկ վայրկյան.
- Բացվում են ոսկի երկընքի դըռներ,
- Ներքև պապանձվում, լըռում ամեմ բան,
- Ու աստվածային անհաս խորհըրդով
- Լըցվում բովանդակ Նըրա սուրբ գըթով։
- Էն վեհ վայրկենին չըքնաղ գիշերի՝
- Երկընքի անհո՜ւն, հեռու խորքերից,
- Անմուրազ մեռած սիրահարների
- Աստղերը թըռած իրար են գալիս,
- Գալի՜ս՝ կարոտով մի հեղ համբուրվում
- Աշխարհքից հեռո՜ւ, լազուր կամարում։
