Մարի Ստյուարտ (վեպ)

«Մարի Ստյուարտ», Ստեֆան Ցվայգի վեպը շոտլանդական Մարի Ստյուարտ թագուհու և անգլիական Եղիսաբեթ թագուհու գահատիրական պայքարի մասին:

Քաղվածքներ

• Մարդու կյանքում արտաքին ու ներքին ժամանակները համընկնում են միայն պայմանականորեն. ապրումների ամբողջությունն է միմիայն ծառայում որպես հոգու չափանիշ. իր ձևով, ոչ որպես անտարբեր օրացույց, այն ներսից հաշվում է հեռացող ժամերի շարաերթը:
• Միայն մի բանում է միասնական անզսպելի նախանձոտ ոհմակը` իր տիրակալի, թագավորի դեմ ուղղված պայքարում, որովհետև այդ բոլորի համար էլհավասարապես անտանելի է հնազանդությունը, և անծանոթ` հավատարմությունը:
• Անգիտությունը մանկության ամենամեծ առավելությունն է:
• Մարդը, որը ստրկացել է քաղաքականությանը, այլևս իրեն չի պատկանում և ենթարկվում է այլ օրենքների, քան սրտի սրբազան օրենքներն են:
• Ամեն մարդու կյանքում էլ լինում են սխալներ, որոնք երբեք և ոչնչով ուղղել հնարավոր չէ:
• Միայն թույլ բնավորություններն են հնազանդվում ու մոռանում, իսկ ուժեղներն ըմբոստանում են և անհավասար կռվի կանչում ամենազոր ճակատագրին:
• Մոլեգին սիրահարված երիտասարդ կնոջից տրամաբանություն պահանջել նույնն է, թե անթափանց կեսգիշերին արև փնտրել:
• Նա, ով քմահաճ սիրտ ունի, դրսից եկող երջանկություն ու անդորր չունի:
• Եթե զգացմունքը իր ծաղկման շրջանում է գտնվում, ապա այնպիսին է լինում նրա բնությունը, որ նա ենթադրություններ չի անում և չի կծծիանում, չի տատանվում ու չի կասկածում, երբ արքայատեսիլ շռայլ անհատականությունն է սիրում` դա լիակատար ինքնուրացում է և ինքնավատնում:
• Կրքոտ սիրուհինն ամբողջովին հալվում է էքստազի վերածվող հնազանդության, խոնարհության մեջ:
• Մեծ շնորհները բարիք են միայն նրա՛ համար, ով արժանի է դրան, անարժանի համար դրանք վտանգավոր են:
• Ուժեղ բնավորություններն ամրանում են մեծացած իշխանության շնորհիվ (քանի որ իշխանությունը նրանց բնական տարերքն է), իսկ թույլերը կործանվում են ոչ արժանի երջանկության ծանրության տակ:
• Կնոջ համար չկա ավելի մեծ նվաստացում, քան այն բանի գիտակցումը, որ ինքը չափից դուրս հապճեպորեն է անձնատուր եղել իր սիրույն անարժան մեկին. իսկական կինը այդ բանը երբեք չի ների ո՛չ իրեն, ո՛չ էլ մեղավորին:
• Մի անգամ բոցավառվելով` զգացմունքը շարունակում է հանդարտ վառվել և միայն գունավորումն է փոխում. սիրով ու կրքոտությամբ հուրհրալու փոխարեն, այն ատելություն ու արհամարհանքի ծուխ է արձակում:
• Պատահում է, որ մարդը մեկ օրում սովորում է այնքան, որքան նրան չէին սովորեցրել ամիսներն ու տարիները:
• Ոչ մի բան այնպիսի կիրք չի առաջացնում կնոջ մեջ, ինչպես վախի ու հիացմունքի սարսուռը. սահմռկումի ու վտանգի թեթև ու քաղցր զգացումը սոսկ ուժեղացնում է հաճույքը, մի անբացատրելի սրություն հաղորդում նրան:
• Այնտեղ, որտեղ արահետն իջնում է սրտի մշուշապատ անձավները, պատմության կրակներն արդեն աղոտ են վառվում.այդ լաբիրինթոսում ճանապարհը որոնել կարելի է միայն զգուշորչեն, ապավինելով բախտին:
• Կիրքը, ինչպես որ հիվանդությունը, չի կարելի դատապարտել, չի կարելի և արդարացնել. այն կարելի է միայն նկարագրել միշտ նոր զարմանքով և ակամա դողով` այն տարերքների հավիտենական հզորության առջև, որոնք ինչպես բնության մեջ, այնպես էլ մարդու մեջ, հանկարծ ճայթում են ամպրոպի բռնկումով:
• Կրքով բռնվածին բարոյականության չափանիշով մոտենալը նույնքան անմտություն է, որքան հրաբխին պատասխանատվության կանչելը կամ ամպրոպին տույժի ենթարկելը:
• Ինչպես որ պայթյունը ոչնչացնում է ամբողջ պայթուցիկ նյութը, այդպես էլ կրքի ժայթքումը, միշտ ու ընդմիշտ այրում է զգացմունքների ամբողջ առկա պաշարը:
• Ինչպես ամեն մի մեծ արվեստ, սերը պահանջում է ուսումնասիրել, փորձել ու ստուգել:
• Ոչ մի մտրակ, ոչ մի հայհոյանք այնպես չի այրում ազնիվ հոգին, ինչպես խոր գլուխ տալով ազատությունը ոտնահարելը և շողոմությամբ տիտղոսավորելը:
• Չկա այնպիսի մի ծաղր, որն ավելի ուժեղ խայթի, քան պաշտոնական հարգալիցության ծաղրը:
• Կիրքը շատ բանի է ընդունակ: Այն կարող է չտեսնված, գերմարդկային եռանդ առաջացնել մարդու մեջ:
• Սայլապանը, որը սլելով, որ կամուրջն իր տակին ճկվում էու ճարճատում,ավելի ուժգին է մտրակում ձիերին, որովհետև գիտե, որ միայն խելագար ընթացքը կարող է իրեն փրկել, այնպես էլ Մարի Ստյուարտն ամբողջ թափով քշում է իր բախտի սև նժույգը, որպեսզի խեղդի վերջին կասկածները, ոտնատակ տա ամեն մի առարկություն:
• Ավելի լավ է սարսափելի վախճան, քան անվախճան սարսափ:
• Քարը որքան ավելի խորն է գլորվում դեպի անդունը, այնքան ավելի արագ է ընկնում, այդպես էլ մոլորյալ հոգին խելակորույս շտապում է առաջ, իմանալով, որ շուրջը անելանելիություն է:
• Չկա միջոց օգնելու նրան, ով ինքն է իրեն կորստյան մատնել:
• Մարդ արարածի մահապատիժը երբեք չի կարող (և դրանում ստում են բոլոր գրքերն ու ռազմազեկույցները) ռոմանտիկորեն մաքուր ու վսեմ ինչ-որ բան ներկայացնել իրենից:
• Դաժանության և անարդարության գրանիտից ստեղծվում են պետական մեծ կառույցներ, և դրանց հիմքերը միշտ ամրացված են արյունով. քաղաքականության մեջ սխալ են միայն պարտվածները, պատմությունն անողոք քայլերով անցնում է նրանց դիակների վրայով:
• Երբեմն ոլորապտույտ, մութ ուղիներ է ընտրում պատմությունը:

Աղբյուրներ

• Ցվայգ,Ստեֆան: Մարի Ստյուարտ: Երևան, Հայաստան: 1986. - 728 էջ: